Afirmacje: czym są, czemu nie zawsze działają i jak je poprawnie stosować

Afirmacje to stwierdzenia, które wielokrotnie powtarzane mogą polepszyć Twoje życie. Niestety, nieprawidłowo użyte mogą Ci poważnie zaszkodzić! Zacznijmy jednak od podstaw.

Co to są afirmacje?

Afirmacje (psychologia) to często powtarzane pozytywne twierdzenia na temat siebie albo otaczającego nas świata. Mają na celu wzmocnić naszą wiarę w treść owych twierdzeń, a z czasem sprawić, że staną się rzeczywistością. Częścią nas i naszego życia.

Siła pozytywnego myślenia? Niekoniecznie…

Szukając w sieci odpowiedzi na pytanie, czy i dlaczego afirmacje działają, natkniesz się najczęściej na dwie szkoły. Jedna przypisuje im moc wywierania wpływu na rzeczywistość za pomocą myśli. Druga skupia się na zmianach, jakie praktykowanie afirmacji wywołuje w naszej psychice i jak te zmiany przenoszą się na nasze funkcjonowanie.

Według pierwszej z tych dwóch szkół pozytywne afirmacje sprawią, że wszechświat dopasuje się do treści Twoich myśli. Zareaguje, otaczając Cię tym, czym te myśli wypełniasz – a więc właśnie afirmowanymi twierdzeniami. 

Afirmacje zdrowia, takie jak “Jestem zdrowy/a jak ryba!” przyciągną do siebie zdrowie i odporność organizmu. 

Afirmacje miłości jak “Mężczyzna/Kobieta moich marzeń wkrótce stanie na mojej drodze” sprawią, że wymarzony partner sam pojawi się w Twoim życiu.

Z kolei afirmacje bogactwa jak “Jestem magnesem na pieniądze!” sprawią, że okazje do zarabiania i inwestowania same zaczną się pojawiać.

Mimo iż w oczach sceptyka może to brzmieć śmiesznie, idea, że myśli mogą bezpośrednio wpływać na rzeczywistość, okazała się niezwykle atrakcyjna.

Tak atrakcyjna, że uwiodła także ludzi nauki. By zbadać jej potencjał, w 1979 roku na prestiżowym Uniwersytecie Princeton, stworzono laboratorium, którego zadaniem było zbadać, w jakim stopniu myśli mogą wpływać na rzeczywistość. Mimo że część środowiska akademickiego uważało samo istnienie laboratorium za “niepoważne”, działało ono i prowadziło swoje badania przez prawie 30 lat!

Najbardziej optymistyczne wyniki spośród setek badań przeprowadzonych w instytucie sugerowały, że gdybyś rzucał monetą 10 000 razy, bardzo pragnąc i myśląc tylko o jednym z możliwych wyników – mógłbyś spowodować odchylenie nie większe niż 0,02 punktu procentowego na korzyść jednego z wyników.

A to oznacza, że dzięki Twoim myślom, na każde 10 tysięcy rzutów monetą mogłyby wypaść…

…dwie

dodatkowe reszki

Co gorsza, nawet tak skromne wyniki były podważane przez inne instytuty badawcze, które tłumaczyły je po prostu błędami w metodyce badań laboratorium.

Niestety – wpływ naszych myśli i intencji na fizyczne, losowe zjawiska jest albo żaden, albo tak mały, że całkowicie pomijalny w skali naszego życia.  

Dowody skuteczności afirmacji przemawiają więc za wyjaśnieniem drugiej ze szkół, która tłumaczy je nie wpływem myśli na materię, ale głównie efektami psychologicznymi

Co dają afirmacje?

Wielokrotnie powtarzane sentencje, mogą zmieniać naszą percepcję i sposób myślenia. Za sprawą psychologicznego efektu czystej ekspozycji^[1] i efektu śpiocha [2] możemy coraz mocniej wierzyć w to, co powtarzamy. 

Z kolei dzięki efektowi placebo^[3] możemy realnie zacząć odczuwać poprawę zdrowia i odporności, a dzięki efektowi torowania^[4] częściej zauważać to, co afirmujemy wokół siebie. 

To wszystko razem sprawia, że afirmowane korzyści faktycznie mogą “zmaterializować” się w naszym życiu.

Mimo że samych szans na znalezienie miłości życia, zdobycie pieniędzy czy poprawienie zdrowia, wcale nie będzie obiektywnie więcej – zmiana w naszej percepcji i sposobie myślenia sprawi, że o wiele łatwiej zauważymy i wykorzystamy te, które się pojawią.

Co więcej – zmiany w naszym myśleniu, przełożą się na niuanse naszej mowy ciała, a także ton naszego głosu i mimikę – a to już ma olbrzymi wpływ na postępowanie innych ludzi wobec nas samych, o czym też wiemy z licznych badań^[5].

Ta szkoła nie przypisuje skuteczności afirmacji zjawiskom nadprzyrodzonym, ale zjawiskom psychologii.  

Brzmi sensownie, prawda? 

Podstawy takich twierdzeń, wydają się całkiem solidne. Sprawdźmy więc, czy rzeczywiście takie są.

Afirmacje a badania naukowe

Każdy z wymienionych efektów psychologicznych istnieje i doczekał się całkiem licznych badań na swój temat, lecz jak to mówią “diabeł tkwi w szczegółach”.

Efekt czystej ekspozycji, owszem sprawia, że informacja, z jaką się często spotykamy, staje się dla nas z czasem coraz bardziej wiarygodna i normalna, a nawet przyjemna. Taką informację uznajemy za część rzeczywistości, o nie czujemy potrzeby jej weryfikowania. 

Wykorzystując ten efekt w 1988 roku pracownicy Harvardu, masowo przekonali Amerykanów, że czymś normalnym i powszechnym jest tak zwany Designated Driver. A więc zwyczaj wybierania spośród siebie jednej osoby, która na imprezie nie będzie piła, by móc potem odwieźć wszystkich po domach^[6]. 

Istnienie tego efektu psychologicznego jest więc faktem.

Co jednak z sytuacją, kiedy powtarzana informacja wydaje nam się… po prostu niewiarygodna i czujemy się, jakbyśmy się zwyczajnie oszukiwali? 

Czy afirmacje mogą szkodzić?

Niestety, mogą szkodzić i szkodzą bardzo często. Wyobraźmy sobie, że zdecydowaliśmy się codziennie, wielokrotnie powtarzać sobie “Jestem pewny/a siebie!” kiedy wcale się tacy nie czujemy. 

Jedno z badań^[7] pokazało, że powtarzanie pozytywnych fraz, w które nie wierzymy, na krótką metę nie tylko nie pomaga, ale wręcz szkodzi. 

W jaki sposób? Grupa uczestników tego badania w trakcie zadania pisemnego była proszona, by za każdym razem jak usłyszą dzwonek, powtarzali sobie w myślach zdanie „Jestem sympatyczną osobą”.

Okazało się, że to samo, wielokrotne powtarzanie podniosło nastrój osób o wysokim poczuciu własnej wartości, ale zaszkodziło osobom mającym je na niskim poziomie.

Oznacza to, że kiedy nie wierzysz w afirmowane twierdzenie i wykorzystujesz afirmacje, chcąc zacząć w nie wierzyć – jego powtarzanie zwyczajnie Ci szkodzi. Powtarzanie jest po prostu przykre i uderza w Twoje samopoczucie. Możesz czuć się, jakbyś siebie okłamywał/a, a nawet jakbyś drwił/a z samego/samej siebie. Afirmowane twierdzenie może ciągle przypominać Ci o twojej wadzie i dobijać Cię nią.

Czyli co? Afirmacje działają dla wszystkich, oprócz tych, którzy ich najbardziej potrzebują? 

Niekoniecznie.

Efekt Śpiocha a Afirmacje

Z pomocą może przyjść tutaj tak zwany Efekt Śpiocha^[2].

W skrócie: efekt ten odkryto już w latach pięćdziesiątych i wykorzystywano w celach propagandowych. Okazał się sprawiać, że po pewnym czasie zaczynasz wierzyć w informacje, mimo że – gdy usłyszałeś je pierwszy raz – wydały Ci się nieprawdziwe albo niewiarygodne.

Gdybyś chciał go lepiej poznać, zobaczyć skąd wynika i dowiedzieć się jak media go wykorzystują, żebyś uznał pewne rzeczy nie tylko za prawdę, ale za coś popularnego, powszechnego i zupełnie normalnego – zerknij na wideo poniżej.

W przypadku Afirmacji ten efekt może jednak zadziałać na naszą korzyść. Twierdzenia takie jak “Jestem pewny siebie” wielokrotnie powtarzane przez osobę niemającą tej pewności, mogą z czasem pozostać w naszej pamięci i funkcjonować w niej nadal, kiedy już opadnie początkowe poczucie ich niewiarygodności.

Tezę tę wydaje się potwierdzać badanie, w którym amerykańscy studenci z mniejszości etnicznych – właśnie za pomocą afirmacji – poprawili swoją samoocenę i w konsekwencji przepaść między ich średnią ocen a średnią białych studentów, stopniała niemal całkowicie^[8].

A przecież ich samoocena była wyraźnie obniżona. Choćby faktem, że do tej pory mieli reputację uczących się słabiej, co poza ich reputacją potwierdzały też statystyki obejmujące wieloletnie wyniki egzaminów. Gdyby ich afirmacje miały jedynie pogarszać ich nastrój i jeszcze bardziej ich przybijać – to nie mogłoby się udać!

Czy praktykującym afirmacje rzeczywiście pomaga efekt placebo? Tak, ale tym, którzy naprawdę wierzą w zbawienne działanie swojej afirmacyjnej praktyki. Efekt ten działa najmocniej, jeśli nie jesteśmy jego świadomi. Jeśli mamy świadomość, iż placebo jest częścią układanki, efekt o dziwo… wciąż działa, ale słabiej^[9].

Efekt Torowania i jego wpływ na skuteczność Afirmacji

Efekt Torowania^[4] również może być odpowiedzialny za część skuteczności, jaką zachwalają praktycy afirmacji. Polega on na tym, że kiedy nasze myśli krążą w pewnych zakresach tematycznych – łatwiej nam zauważyć zjawiska, rzeczy i schematy, które z nimi korespondują. 

Więc tak jak kupując np. Audi, będziesz częściej niż wcześniej zauważać samochody tej samej marki na ulicach, tak stosując afirmacje związane na przykład z zarabianiem i biznesem, zaczniesz częściej zauważać okazje biznesowe i okazje do zarabiania.

Czy zmiana, jaką w Twojej percepcji i sposobie myślenia ujawni komunikacja niewerbalna, rzeczywiście może pozytywnie wpłynąć na stosunek innych ludzi do Ciebie? Tu również badania pokazują nam, że zdecydowanie ma to miejsce^[5]. 

Nasze mózgi są niesamowicie wyspecjalizowane w podświadomym odczytywaniu tysięcy drobnych wskazówek z mimiki i mowy ciała innych. 

Tak jak Twoja wola nie wpłynie na wynik rzutu monetą (lub zrobi to w 2 przypadkach na 10 tysięcy), tak Twój stan psychiczny, myśli, pewność siebie i zmieniająca się percepcja, zdecydowanie mają wpływ na stosunek innych względem Ciebie – każdego dnia

Czas na podsumowanie naszego przeglądu badań:

Czy afirmacje działają?

Tak, ale nie poprzez nadprzyrodzone przyciąganie do nas tego, co afirmujemy, czy przez siłę “pozytywnego myślenia”. Wszystko wskazuje na to, że faktycznie zmieniają nasze przekonania, ale w przypadku negatywnych przekonań na własny temat – proces ten na początku będzie pogarszał nasz nastrój.

Dodatkowo działają na nas przez wpływanie na naszą percepcję na nasz sposób myślenia o sobie. Uwrażliwiają nas na konteksty, jakie afirmujemy. Stosując afirmacje na bogactwo, możesz częściej zauważać okazje do dorobienia lub stworzenia biznesu. 

Afirmacje na miłość, mogą sprawić, że częściej zauważysz subtelne wskazówki zainteresowania u osoby, której się podobasz. 

Afirmacje szczęścia pozwolą zauważyć więcej sytuacji, za które mógłbyś/mogłabyś odczuwać wdzięczność i tak dalej.

Jak stosować Afirmacje?

Stosowanie powinno przebiegać inaczej, zależnie od tego, czy chcesz wzmocnić swoją wiarę w coś, w co już i tak wierzysz; czy chcesz wyrobić sobie przekonanie inne, niż masz obecnie.

W tym pierwszym przypadku wystarczy wykorzystywanie instrukcji identycznych, jakie podaje większość źródeł. Czyli wielokrotne, regularne powtarzanie w myślach tych samych fraz. Twierdzeń, w które swoją wiarę chcesz wzmocnić.

Jesteś nawet pewny/a siebie, a chcesz być bardziej? Nawet zwykłe powtarzanie “Jestem pewny/a siebie”, “Radzę sobie w trudnych sytuacjach”, “Mam życie pod kontrolą” itd. powinno zadziałać i wzmocnić już istniejące przekonanie. Nic skomplikowanego, nic trudnego.

Bardziej skomplikowane zadanie masz przed sobą, jeśli Twoją intencją jest pozbycie się negatywnego przekonania; albo kiedy chcesz znacząco usprawnić swoje afirmacje.

Kiedy Twoim celem jest np. zyskanie pewności siebie czy poczucia własnej wartości, w sytuacji, w której go nie masz; możesz oczywiście zacisnąć zęby i próbować “przecierpieć” pierwszy okres, w którym powtarzanie niewiarygodnej, sprzecznej z tym co czujesz frazy, uderza w Twój nastrój, a nawet czasowo osłabia przekonanie jeszcze bardziej.

Niestety, to nie da Ci gwarancji działania techniki. Nawet jeśli dzięki powtarzaniu zadziała efekt czystej ekspozycji, a dzięki efektowi śpiocha zapomnisz, że powtarzana fraza na początku była dla Ciebie niewiarygodna – wciąż będzie to tylko jeden z czynników, które kształtują Twoje przekonania.

Jeśli w tym samym czasie kolejne Twoje doświadczenia będą dawać Ci do zrozumienia, że cały czas masz niską pewność siebie – Twoje starania pójdą na marne.

Gdybyś chciał/a poznać 3 główne czynniki, które tworzą i zmieniają Twoje przekonania, to nagraliśmy prezentację na ten temat:

Istnieje jednak kilka sposobów, które mogą usprawnić metodę afirmacji, zarówno dla kogoś, kto zaczyna “pod kreską” ze swoim przekonaniem – poprzez złagodzenie początkowych, negatywnych efektów; jak i dla osoby, która przekonanie jedynie wzmacnia, ale chce robić to szybciej i skutecznej.

Jak tworzyć skuteczne afirmacje?

Kiedy powtarzanie sobie “Jestem pewny/a siebie” powoduje zgrzyt, między tą frazą a poczuciem braku tej pewności; zmiana formy twierdzenia na pytanie do samego siebie, nie tylko łagodzi ten zgrzyt, ale kieruje myśli na szukanie odpowiedzi we wspomnieniach i doświadczeniach. 

Pozwala to budować nasze przekonania, bazując na tym, co rzeczywiście się zdarzyło; zamiast po prostu bezmyślnie powtarzać te same zdania. 

Jak formułować afirmacje – pytania?

Uczestniczący w jednym z badań latynoscy uczniowie, którym afirmacje pomogły poprawić wyniki w nauce^[8] nie powtarzali po prostu twierdzeń takich jak “Jestem piątkowym uczniem”, albo “Jestem dobry z matematyki”. Zamiast tego naukowcy prowadzący badanie, zaprosili uczniów do afirmowania poprzez sesję przemyśleń, a konkretnie – poprzez napisanie eseju, na temat tego co cenią i co jest dla nich ważne. 

Jednocześnie upewnili się, że w instrukcji do zadania na liście przykładowych wartości znajdą się frazy takie jak “bycie mądrym” i “otrzymywanie dobrych ocen”.

To właśnie afirmacje podkreślające wartość, jaką widzisz w tym, co afirmujesz; afirmacje typu “Dlaczego [coś] jest dla mnie ważne?” były odpowiedzialne za szereg najsilniejszych efektów wymienianych w licznych badaniach^{[8][10][11][12][13][14]}. Które pokazały też szereg bezcennych, dodatkowych korzyści ze stosowania tego typu afirmacji. 

Okazało się, że mogą one wspomagać rozwiązywanie problemów w sytuacjach stresowych^[10], a więc np. wobec nadchodzących terminów, w czasie korporacyjnego crunch time czy na egzaminie. 

W trudnych sytuacjach i ciężkich okresach w życiu mogą pomagać w utrzymaniu dobrego samopoczucia i poczucia wewnętrznej spójności^[11] oraz redukować poziom stresu,^[12] a także chronić przed częścią negatywnych efektów psychologicznych, między innymi tych sprawiających, że szybciej się poddajemy^[13].

Zatem jeśli jesteś osobą, która potrzebuje pewności siebie, i chce to zrobić dzięki technice afirmacji; przeprowadź swoją sesję afirmowania w następujący sposób:

Po kolei czytaj pytania – afirmacje pewności siebie – i zostaw sobie czas by odpowiedzieć na nie w swoich myślach lub pisemnie:

Dlaczego cenię pewność siebie?

Co oznacza dla mnie pewność siebie?

W jakiej jednej sytuacji z mojego życia byłem/am pewny/a siebie?

Kiedy w moim życiu najmocniej czułem/am pewność siebie?

Jak postępuje osoba pewna siebie?

Czy mógłbym/mogłabym być teraz bardziej pewny/a siebie?

Co dzisiaj wzmocniłoby moją pewność siebie?

Jak mogę dziś zwiększyć swoją pewność siebie?

Jak w perspektywie najbliższego roku mogę zwiększyć pewność siebie?

Nie rozwlekaj się bardzo w odpowiedziach. Sesję odpowiadania w myślach spróbuj zamknąć w ciągu 5 minut. Jeśli wybierzesz sesję pisemną, spróbuj zamknąć ją w dziesięciu minutach.

Zauważ, że powyższe pytania nic Ci nie narzucają i nie sugerują na siłę. Po pewnym czasie praktykowania afirmacji za pomocą powyższych pytań, jeśli zauważysz, że zaczynasz odczuwać efekty, dodaj do nich jedno dodatkowe pytanie:

Czy mogę poczuć się teraz pewny/a siebie?

Lub

Dlaczego jestem pewny/a siebie?

To pytanie nie spowoduje aż tak bolesnego zgrzytu z rzeczywistością, jak powtarzanie na siłę frazy “Jestem pewny/a siebie”. 

Jest to jednak pytanie, które sugeruje już odpowiedź, przez co prowokuje do zderzenia tego, co afirmujesz, z tym co odczuwasz tu i teraz. Z tego powodu nie dodawaj go od razu, ale dopiero kiedy zobaczysz już pewne efekty swoich sesji afirmacyjnych.

Jeśli dodasz to pytanie do swojej sesji afirmacji i zadanie sobie go odczuwalnie zaboli – wyłącz je ze swoich sesji jeszcze na jakiś czas, i wtedy spróbuj znowu. Będąc z kolei osobą, która z pracą nad przekonaniem startowała “ponad kreską”, a więc miała słabe przekonanie i chęć, by je wzmocnić – możesz wykorzystywać to ostatnie pytanie w swojej sesji afirmacji od samego początku.

Oczywiście takie pytania możesz formułować dla innych obszarów, które chciałbyś/chciałabyś w swoim życiu polepszyć za pomocą afirmacji. Analogiczne, nie koniecznie identyczne, bo nie każde ma sens w każdym kontekście.

Jeśli chodzi o afirmacje bogactwa, pytania mogłyby wyglądać następująco:

Dlaczego cenię bogactwo?

Czym jest dla mnie bogactwo?

W jakiej jednej sytuacji z mojego życia czułem/am się bogaty/a?

Kiedy w moim życiu najmocniej czułem/am bogactwo?

Jak postępuje osoba bogata?

Czy mógłbym/mogłabym dzisiaj zrobić coś, by być bardziej bogaty/a?

Jak mogę dziś zwiększyć swoje bogactwo?

Jak w perspektywie najbliższego roku mogę zwiększyć swoje bogactwo?

A pytanie dodane po czasie, jako drugi krok, brzmiałyby:

Dlaczego jestem bogaty/a?

I tym razem pytanie wymusza niejako zderzenie ze swoim przekonaniem. Prowokuje jednak do szukania odpowiedzi i całkiem możliwe, że pewnego dnia Twoja odpowiedź na to pytanie, ku Twojemu wielkiemu zaskoczeniu będzie… nawet miała jakiś sens. A jakiś czas później – stanie się solidna i wiarygodna.

Jeśli interesują Cię afirmacje miłości, pytania mogłyby brzmieć następująco:

Dlaczego cenię sobie miłość?

Dlaczego cenię sobie bycie kochanym/kochaną?

Czym jest dla mnie miłość?

Co oznacza dla mnie być kochanym/kochaną?

W jakiej sytuacja czułem/czułam się kochana?

Kiedy w moim życiu najmocniej czułem/am miłość?

Jak postępuje osoba kochająca?

Jak postępuje osoba kochana?

Co dzisiaj wzmocniłoby moją miłość?

Co dzisiaj mogłoby wzmocnić [czyjąś] miłość do mnie?

Jak w perspektywie najbliższego roku mogę wzrastać w miłości i byciu kochanym/kochaną?

A pytanie dodane po czasie, jako drugi krok, brzmiałyby:

Dlaczego czuje się kochany/kochana?

Jak widzisz, część pytań jest zmieniona, bo nie zachowałyby sensu przeniesione na temat miłości jedno po drugim. Temat miłości wymagał też rozdzielenia części pytań na dotyczące kochania i bycia kochanym. 

Na podstawie powyższych przykładów powinieneś/powinnaś być w stanie bez problemu sformułować swoje pytania dla dziedziny, którą chcesz u siebie poprawić.

Dlaczego warto używać afirmacji w formie pytań?

Metoda afirmowania poprzez zadawanie sobie pytań i odpowiadanie sobie na nie powinna nie tylko złagodzić szkodliwe konsekwencje afirmowania tego, z czego nie jesteśmy zadowoleni (bogactwa u osoby biednej; miłości u osoby, której jej brakuje; zdrowia u osoby chorowitej itd.), ale powinna też drastycznie wzmocnić wpływ afirmacji na Twoją percepcję, a przez to – na Twoje postępowanie i w konsekwencji na pozytywne efekty, które ta zmiana przyniesie.

Zadawanie sobie pytań daje jeszcze jedną ważną korzyść – pozwala na zgłębienie swoich myśli i uczuć; co czasem ujawnia obecne w nich niespójności i błędy. A to bywa niesamowicie uwalniające.

Jak często stosować afirmacje?

Na to pytanie nie ma uniwersalnej odpowiedzi. Często powtarzające się zalecenie zakłada 3 krótkie sesje afirmacji dziennie: rano, w okolicy południa i wieczorem. Z badań^{[10][11][12][13]} wynika jednak, że afirmacje warto praktykować szczególnie uważnie w trudnych okresach w życiu, okresach nadgodzin w pracy, egzaminów, kryzysów. 

Warto też przeprowadzić dodatkową sesję afirmacji gdy wiesz, że zbliża się trudny moment – np. niedługo przed egzaminem czy trudną rozmową.

Kiedy Twoje afirmacje przyniosą już oczekiwane efekty, możesz ograniczyć ilość sesji afirmacji najpierw do jednej dziennie, a potem do sesji odświeżających, kilka razy w tygodniu.

Gratuluję!

Wiesz już, dlaczego afirmacje działają i jakie dają korzyści. Wiesz, na co uważać, jeśli nie wierzysz jeszcze w afirmowane przekonanie. Wiesz jak wzmocnić i ulepszyć swoje afirmacje, by działały dla Ciebie lepiej.

Jesteś gotów by zacząć. Powodzenia!

Bibliografia i źródła

• [1] Robert Zajonc. Attitudinal effects of mere exposure. „Journal of Personality and Social Psychology”. 9,część 2, s. 1-27, 1968.

• [2] Kumkale, G. T., & Albarracín, D. (2004). The sleeper effect in persuasion: a meta-analytic review. Psychological bulletin, 130(1), 143–172. 

• [3] Kienle GS, Kiene H (December 1997). „The powerful placebo effect: fact or fiction?”. Journal of Clinical Epidemiology. 50 (12): 1311–8.

• [4] Weingarten E, Chen Q, McAdams M, Yi J, Hepler J, Albarracín D (May 2016). „From primed concepts to action: A meta-analysis of the behavioral effects of incidentally presented words”. Psychological Bulletin. 142 (5): 472–97. 

• [5] Grahe, J.E., Bernieri, F.J. The Importance of Nonverbal Cues in Judging Rapport. Journal of Nonverbal Behavior 23, 253–269 (1999).

• [6] Winsten, Jay. (1994). Promoting Designated Drivers: The Harvard Alcohol Project. American journal of preventive medicine. 10. 11-4. 10.1016/S0749-3797(18)30544-0.  

• [7] Wood, J., Elaine Perunovic, W., & Lee, J. (2009). Positive Self-Statements: Power for Some, Peril for Others Psychological Science, 20 (7), 860-866.

• [8] Sherman, D. K., Hartson, K. A., Binning, K. R., Purdie-Vaughns, V., Garcia, J., Taborsky-Barba, S., Tomassetti, S., Nussbaum, A. D., & Cohen, G. L. (2013). Deflecting the trajectory and changing the narrative: How self-affirmation affects academic performance and motivation under identity threat. Journal of Personality and Social Psychology, 104(4), 591–618.

• [9] Kam-Hansen, S., Jakubowski, M., Kelley, J. M., Kirsch, I., Hoaglin, D. C., Kaptchuk, T. J., & Burstein, R. (2014). Altered placebo and drug labeling changes the outcome of episodic migraine attacks. Science translational medicine, 6(218), 218ra5. 

• [10] David Creswell, Janine M. Dutcher, William M. P. Klein, Peter R. Harris, John M. Levine. Self-Affirmation Improves Problem-Solving under Stress J. PLOS ONE | www.plosone.org. 1 May 2013, Volume 8; Issue 5.

• [11] Sherman, D. K., & Hartson, K. A. Reconciling self-protection with self-improvement: Self-affirmation theory. In M. Alicke & C. Sedikides (Eds.), The Handbook of Self-Enhancement and Self-Protection (2011; pp. 128–151). New York: Guilford.

• [12] Creswell, J. D., Welch, W. T., Taylor, S. E., Sherman, D. K., Gruenewald, T. L., & Mann, T. (2005). Affirmation of personal values buffers neuroendocrine and psychological stress responses. Psychological Science, 16(11), 846-851.

• [13] Sherman, D.K., & Cohen, G. (2002). Accepting threatening information: Self-affirmation and the reduction of defensive biases. Current Directions in Psychological Science, 11, 119–123.

• [14] Amy MCQueen & William M. P. Klein (2006) Experimental manipulations of self-affirmation: A systematic review, Self and Identity, 5:4, 289-354.